Làng Sình (tên Nôm của làng Lại Ân) nằm bên hữu ngạn sông Hương, ở hạ lưu ngã ba Sình, thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nơi đây là địa chỉ cuối cùng về phương Nam còn lưu giữ truyền thống vật võ, một sinh hoạt văn hoá đặc trưng của người Việt.
“Đến hẹn lại lên”, cứ vào ngày mùng 10 tháng Giêng Âm lịch, người dân xã Phú Mậu lại tổ chức Hội Vật làng Sình. Đây là nét đẹp văn hóa mang tính truyền thống, là nét đẹp tinh hoa võ luyện của mảnh đất xứ kinh kỳ Cố đô và được lưu truyền suốt 400 năm qua kể từ thời chúa Nguyễn.
Hội Vật làng Sình được xem như hội võ lớn nhất và cổ xưa nhất ở xứ Đàng Trong. Ngày nay, Hội Vật được tổ chức không vì mục đích tuyển chọn võ sĩ cho Triều đình mà chỉ được xem là hoạt động giải trí đơn thuần sau những ngày Tết. Thế nên, ngoài việc thể hiện sức khỏe, tinh thần thượng võ, thỉnh thoảng các đô vật còn cố tình tạo tiếng cười giúp người dân có được tinh thần sảng khoái để bước vào năm mới. Người địa phương còn quan niệm, nếu năm nào hội vật thu hút được nhiều người đến xem thì năm đó người làng sẽ làm ăn khấm khá. Hội Vật làng Sình ngoài yếu tố tâm linh như, mong cho dân khỏe, làng yên, mùa màng tươi tốt, hạnh phúc đến với muôn người còn là hoạt động mang đậm tinh thần thượng võ, kích thích việc rèn luyện sức khỏe, lòng dũng cảm, sự tự tin, mưu trí đối với lớp trẻ…
“Dù ai đi đó, đi đây/ Ngày Mười hội vật nhớ quay về Sình”. Đầu xuân, câu ca xưa thôi thúc mọi người quay về làng Sình để xem hội vật. Từ sáng sớm, không khí lễ hội đã rộn ràng, tiếng trống rộn rã, băng rôn và cờ hoa rực rỡ đầy màu sắc, người xem người dự nô nức, chen lấn tạo nên sức nóng của ngày hội. Hội Vật làng Sình có hai phần: phần lễ và phần hội được diễn ra trong một ngày.
Phần lễ được tổ chức khá tôn nghiêm tại đình làng Lại Ân. Tại đây, các cụ cao niên trong làng sẽ làm nghi lễ vái tạ Thành Hoàng của trưởng tộc ở đình làng. Sau đó phần hội chính thức được bắt đầu. Các đô vật dự đấu không nhất thiết là người địa phương, bất kỳ khán giả nào cũng có thể đăng ký tham gia.
Võ đài là sới vật bằng đất bột, mỗi bề rộng chừng 4-5 sải tay, cao hơn 1m được dựng trước sân đình từ ngày hôm trước, mùng 9 tháng Giêng, bốn bề có giăng dây bảo vệ. Người xem vây quanh sới vật ngồi san sát bên nhau trên những mô đất, những bệ cấp bằng tre già đan kết lại trong khuôn viên đình rộng chừng 600m2.
Điều khiển vật võ là một vị cao niên, có uy tín trong làng, khăn đen, áo dài, ngồi cầm trống ngay trước đình. Tiếng trống nhịp nhàng, thong thả là gọi vật; hối hả, liên tục là thúc giục các đô tích cực thi đấu.
Trọng tài trên sới là một người am hiểu luật, nhanh nhạy, kiên quyết. Các đô vật mặc quần và quấn thêm một cán ngang lưng. Người đến thi đấu không cần báo trước, chỉ đăng ký tại chỗ theo lời mời gọi thi tài. Khi được phép, họ vào sới, làm lễ bái thần làng và các vị cao tuổi. Trọng tài kiểm tra trang phục, xong cho lệnh thi đấu. Trống đánh một tiếng quỳ xuống chào nhau, trống đánh hai tiếng, đứng lên ôm nhau vật. Trống đánh ba tiếng thì thả nhau ra, lựa thế khác, vật lại.
Hội vật làng Sình về cơ bản cũng áp dụng nguyên tắc của luật thi đấu vật dân tộc. Luật quy định: phải đánh ngã đối thủ ở tư thế “lấm lưng trắng bụng” đồng thời giữ (đè) được đối thủ trong vòng 3 giây là thắng. Hội vật làng Sình rất chú trọng tinh thần thượng võ vì thế những đòn nguy hiểm như bẻ, vặn khóa trái khớp, tấn công vào hạ bộ, yết hầu, mắt… là hoàn toàn cấm. Các đô vật sẽ được phân thành nhóm lứa tuổi, cứ đô vật nào thắng 3 trận sẽ được vào vòng bán kết. Vượt qua vòng bán kết mới được vào vòng chung kết. Sau này, tuỳ số đô vật lọt vào vòng hai mà quy định thể lệ, thông thường là loại trực tiếp. Với vật võ, ngoài sức khoẻ, các đô còn có kỹ thuật, có “miếng” và nhanh nhạy mới mong giành được thắng lợi. Vật có nhiều miếng đẹp mắt, quyết liệt. Những miếng thường được các đô vật sử dụng là xốc nách, vạch sườn, miếng bò, miếng háng (thò tay vào háng rồi lựa thế tấn công) nâng đối thủ vật ngã bổng, miếng bành (xốc nách bế ngửa) miếng táng (nâng đối thủ lên)…
Hội vật làng Sình rất chú trọng tinh thần thượng võ, vì thế các đô vật không được ra các đòn đánh nguy hiểm đến tính mạng như bẻ, vặn, khoá trái khớp, tấn công bằng đầu, bấm các huyệt, nắm tóc, tấn công vào hạ bộ, yết hầu, mắt… Một nét độc đáo ở Lễ hội làng Sình là tinh thần đồng đội ở các địa phương, một đô vật của làng nào bị thua sẽ có đô vật khác lên tiếp sức. Mỗi năm có hơn 100 đô vật tham gia hào hứng suốt ngày. Nếu để thua một trận các đô vật phải chờ đến năm sau mới “phục hận” được, vì thế các đô vật thường rèn luyện suốt năm, tu dưỡng đạo đức để chờ đầu xuân tham dự, tranh tài. Nếu hai đô vật giằng co nhau không thắng, trọng tài sẽ phạt và buộc thay thế tư thế vật (vật quỳ) để kết thúc nhanh trận đấu.
Tất nhiên, có thi đấu thì sẽ có giải thưởng và điều đặc biệt là người thua cũng có quà lưu niệm. Giải thưởng là tặng phẩm do dân làng và các mạnh thường quân đóng góp. Giải thưởng vô địch thường trang trọng hơn (cau trầu, rượu, đầu heo…).
Cùng với Sới vật chính, đêm hôm trước và suốt ngày hội, khắp nơi trong làng các quán hàng ăn: bún bò, bánh bèo, bánh nậm, bán bột lọc, cháo lòng, bánh canh, chè… các gian trò chơi thu hút đông đảo khách chơi xuân. Cho đến khi tắt nắng, cuộc vui mới chịu dừng. Và, hôm sau mọi việc trở lại nhịp đời thường. Một năm làm lụng mới lại bắt đầu.
Hội Vật làng Sình thường diễn ra dưới cái lạnh cắt da. Dù vậy, hàng nghìn người tham dự vẫn cảm nhận được sự ấm áp từ tinh thần thi đấu đậm chất dân dã của các đô vật thuộc hai lứa tuổi thiếu niên và thanh niên đến từ nhiều địa phương ở Thừa Thiên Huế. Ngày nay, sức hấp dẫn của hội vật không chỉ thu hút các đô vật và du khách trong vùng mà còn đối với cả khách du lịch nước ngoài mỗi khi có dịp đến Huế, bởi bên cạnh tinh thần thượng võ của trò đấu vật, du khách còn được đắm mình trong không khí lễ hội với nhiều trò vui của những làng quê đất Cố đô.
Làng Sình hôm nay đã khác xưa rất nhiều, nhưng không gian văn hoá xưa vẫn còn lưu lại những dấu ấn rất rõ nét về một vùng đất thượng võ. Đó như là những minh chứng cho một giá trị văn hóa trường tồn của người dân làng Sình. Đây cũng chính là điều ấn tượng còn lại trong lòng du khách khi đặt chân đến với mảnh đất thân thương này./.